ورمی کمپوست چیست؟
ورمی کمپوست نوعی کود بسیار مرغوب می باشد که از گونه ای خاص از کرم ها که در سطح خاک زندگی می کنند بدست می آید. این کود از مرغوب ترین ها در نوع خود محسوب می شود و میتواند بازده محصولات کشاورزی و باغ ها را تا حد زیادی بهبود بخشد .
در مطلب زیر از کرم کمپوستر گونه Eisenia fetida استفاده شده است.
بطور کلی “کود ورمی کمپوست” محصول تیمار W1A (حاصل ترکیب ۶۰ درصد کود گاوی و ۴۰ درصد باقی مانده گیاهی، در کنار کرم کمپوستر Eisenia fetida) مرغوب ترین نوع کمپوست تولید شده شناخته می شد.
کمپوست که مخلوطی فرآوری شده از مواد آلی می باشد از دیرباز بخاطر اثرات اصلاح کنندگی خاص و منحصر بفردی که بر روی خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک و در نتیجه رشد و افزایش محصول دارد مورد توجه کشاورزان قرار داشته است (۷ و ۹) به همین دلیل یکی از صنایع جانبی بخش کشاورزی تولید انواع مختلف کمپوست از مواد اولیه آلی متفاوت می باشد. یکی از انواع مرغوب کمپوست اصطلاحاً ورمی کمپوست نامیده می شود. ورمی کمپوست از دو لفظ ورمی به معنی کرم و کمپوست تشکیل شده است.
کلمه worm از ریشه لاتین ورمیس به معنی کرم گرفته شده است. در متونی از کتاب داروین تحت عنوان “منشاء گونه‌های کرم خاکی” قدمت کرمهای خاکی در حدود ۶۰۰ میلیون سال تخمین زده شده است. ارسطو، فیلسوف بزرگ یونانی نیز از کرمهای خاکی به عنوان اندام گوارشی خاک یاد کرده است. القاب دیگری همچون “آرواره خاک” و یا “معده و لوله‌های گوارشی خاک” و یا “ریه‌های خاک” و … همگی دلیل و توصیفی از نقش و فعالیتهای چند جانبه و مفید کرمهای خاکی به حساب می‌آیند.
بستر کرم باید دارای شرایط زیر باشد:
– قابلیت جذب بالا: کرم توسط پوست تنفس می‌کند در نتیجه مواد بستر باید قابلیت جذب آب بالایی داشته باشند.
– دارای تخلخل مناسب باشد: کرمها به اکسیژن نیاز دارند در نتیجه اگر مواد بستر فشرده باشد نفوذ هوا کاهش یافته و تنفس کرم مختل می‌شود. اندازه ذرات، شکل ذرات، بافت ذرات و سختی آن بر میزان تخلخل موثر است.
– مقدار کم پروتئین و یا نیتروژن (نسبت بالای کربن به نیتروژن): مواد پروتئین سریع شکسته شده و تولید گرما و اسید می‌نمایند که زندگی کرم را مختل می‌نماید لذا بستر باید دارای نسبت بالای کربن به نیتروژن باشد.
۲- ایجاد سایبان از جنس آیرون شیت (پلیت) یا پلاستیک گلخانه با پایه‌های فلزی و یا از جنس حصیر و سرشاخه درخت با پایه‌های چوبی برای محافظت کرمها در برابر بارندگی و نور آفتاب. ارتفاع سایبان بسته به شیوه تخلیه مواد آلی، مساحت مزرعه، نوع و جنس سایبان بین ۲ تا ۳ متر قابل تغییر است.
بهتر است از پلاستیک برای پوشانیدن سطح بستر استفاده نگردد، زیرا لایه پلاستیک باعث افزایش درجه حرارت و جمع شدن گازهای مختلف در بستر می‌شود.
۳- ایجاد پشته‌ای از کود گاوی نیمه پوسیده به شکل گنبدی به عرض ۷۰ سانتیمتر، ارتفاع ۴۰ سانتیمتر و طول دلخواه و آبیاری فراوان آن بمنظور خروج شیرابه کود. بستری با ابعاد یک متر در یک متر و با ارتفاع ۴۰ سانتیمتر به ۳۰ الی ۳۵ کیلوگرم خوراک و ماده بستری نیاز دارد. این مقدار برای ۱۰۰۰ تا ۱۵۰۰ کرم خاکی کافی است که تکثیر شده و عمل کمپوست‌سازی را از لایه‌های بالایی آغاز کند. چون کرمهای قرمز تمایل دارند که از قسمت‌های سطحی بستر تغذیه نمایند، عمق بستر نباید بیش از ۳۰ تا ۴۰ سانتیمتر باشد. اگر بستر عمق بیشتری داشته باشد مواد آلی فشرده و بصورت غیرهوازی تجزیه شده و تولید بوی نامطبوع و مواد سمی می‌نماید و در نهایت منجر به مرگ کرمها می‌گردد.
۴- ایجاد شیار در طول خط‌الراس پشته به عمق ۱۵ سانتیمتر و ریختن کرمها به داخل آن و سپس بر گردانیدن ورمی کمپوست روی کرمها.
۵- جمعیت مناسب کرم جهت تکثیر کرم ۵-۵/۲ کیلوگرم در مترمربع است و نباید بیشتر از پنج کیلوگرم باشد در جمعیت‌های کمتر تولید مثل کاهش می‌یابد زیرا کرمها کمتر با یکدیگر تماس می‌یابند. جمعیت مناسب کرم جهت تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) ۱۰ – ۵ کیلوگرم در مترمربع می‌باشد. تولیدکنندگان کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) معمولا پنج کیلوگرم در مترمربع استفاده می‌کنند و با دو برابر شدن جمعیت کرم بستر را نصف می‌کنند. زمان لازم برای تولید کود آلی در دمای ۲۵ درجه سلسیوس در حدود ۵/۱ تا ۲ ماه خواهد بود و تقریبا نیمی از وزن پشته تبدیل به کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) خواهد شد. کرمهای قرمز تحت شرایط مطلوب می‌توانند در یک روز معادل وزن خود تا دو برابر از زباله‌ها و بستر تغذیه کنند و %۶۰ آنرا به کود ورمی‌کمپوست تبدیل کرده و دفع‌کنند. خلاصه، هر عدد کرم بالغ قادر است در یکماه (سی روز) ۲۳ گرم کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) تولید کند.
اما بطور متوسط برای بازیافت هر یک کیلوگرم زباله غذایی در طول ۲۴ ساعت حدودا به ۲ کیلوگرم کرم خاکی نیاز است؛ بنابراین مدت زمان لازم برای تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در بستر بستگی به میزان کرم موجود در پشته‌ها دارد، نگهداری کرم درون پشته‌ها به دو منظور صورت می‌پذیرد:
الف – افزایش جمعیت
ب- تولید کود آلی (کرم پوسال (ورمی‌کمپوست))
وزن اولیه کرمها درون پشته برای هدف اول به مراتب کمتر از هدف دوم است.
۶- آبپاشی پشته بصورت روزانه به اندازه آبیاری چمن به منظور ایجاد شرایط محیطی مناسب برای فعالیت کرمها و بلع غذا توسط آنها. روش مناسب برای آب‌رسانی به پشته‌ها استفاده از شلنگ نرم پلی اتیلن شماره ۱۶ مشکی و نصب آب پاش در سر آن و آبپاشی روی پشته‌ها است به طوری که رطوبت هر نقطه همیشه در حد %۷۰ حفظ شود. زمان بین آب دهی تجربی است و با توجه به میزان رطوبت تعیین می¬شود. ولی هر نقطه باید حداقل هفته‌ای ۲ بار آب داده شود.
۷- پس از گذشت حدود شش هفته کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) برای برداشت آماده می‌شود. در مزارع کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) پس از سه الی چهار ماه مدفوع کرمی را برداشت می‌نمایند. برای برداشت کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) ابتدا باید جداسازی کرمها از پشته‌ها انجام شود، برای جداسازی کرمها از پشته‌ها لازم است بعد از اندکی هوادهی به بستر و کاهش رطوبت آن با استفاده از غربال دوار برقی که به همین منظور طراحی و ساخته شده است بستر سرند گردد. برای غربال کردن در مزارع کوچک می‌توان از یک توری دو میلیمتری گالوانیزه نیز استفاده کرد، بمنظور حفظ کرمها لازم است از ابتدای بستر، هر روز نیم متر از بستر آبیاری نشود تا کرمها رفته رفته به انتهای بستر مهاجرت نمایند بعد از مهاجرت کرمها با هوادهی بستر و کاهش رطوبت آن اقدام به سرند نمایید در صورتیکه رطوبت بستر زیاد باشد عملیات سرند بسیار مشکل خواهد شد.
۸- برای جمع‌آوری کرمها می‌توان با ایجاد یک ماهیچه از کود دامی نیمه پوسیده در کنار پشته‌ای که دیگر فاقد مواد غذایی لازم برای تغذیه کرمها است سبب مهاجرت کرمها از پشته قدیمی به این ماهیچه گردید و پس از آن اقدام به ایجاد پشته‌های جدید و انتقال جمعیت کرم به این پشته‌ها نمود. اگر کرم مجبور به زندگی در میان زباله‌هایی باشد که خود تولید نموده در اینصورت نمی‌تواند به حیات سالم خود ادامه دهد؛ بنابراین باید بستر را بطور مرتب عوض کرده و اجازه نداد که مدفوع کرم به ماده‌ای سمی برای کرمها تبدیل شود.
۹- برای تولید کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در خانه می‌توان از جعبه‌های چوبی، پلاستیکی و فلزی با ایجاد سوراخهایی با اندازه مناسب در کف و دیواره‌های آن برای انجام زهکشی استفاده کرد.
۱۰ – بعد از انجام سرند، کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) که بصورت ذرات دانه‌بندی می‌باشد در کیسه‌های پلاستیک ۱ تا ۲۰ کیلویی بسته‌بندی و به بازار عرضه می‌گردد، بدیهی است در صورت درخواست متقاضیان می‌توان نسبت به غنی‌سازی و استانداردکردن کمیت عناصر غذایی آن بعد از نمونه برداری و تجزیه آن در آزمایشگاه اقدام و آن را برای محصولات گلخانه‌ای با نیاز مشخص آماده نمود. رطوبت کرم پوسال (ورمی‌کمپوست) در هنگام بسته‌بندی نباید بیش از ۲۰ درصد باشد.
فوائد و مزایای ورمی کمپوست
ورمی کمپوست فوائد زیادی دارد که در زیر فقط به چند مورد آن اشاره می کنیم :
مهمترین موارد آن :
۱- مکمل غذایی پاک و استریل شده ی کاملا طبیعی و بی بو
2- سبک وحجیم و بدون تخم علف هرز
3- سرشار از ازت ، فسفر ، منیزیم ، گوگرد و پتاس و … ( عناصر ماکرو )
4- بالا بودن میزان عناصر اصلی غذایی نسبت به کود های گاوی ، گوسفندی و مرغی
5- سرشار از عناصری همچون آهن ، منگنز ، روی ، مس و …. ( عناصر میکرو )
6- حاصلخیزی و بهبود کیفیت و افزایش ۵ برابری تخلخل خاک
7- قابلیت نگهداری رطوبت و ریز مغذی در خاک در زمان بیشتر
8- مناسب برای زمینهای شور و بایر به علت داشتن ph و EC مناسب و گوگرد
9- دارای بوی مطبوع و مطلوب که کمک به بهبود رنگ ، طعم ، بو ، کیفیت گلها و سبزیجات و میوه ها و افزایش میزان شهد و اسانس گل ها ومحصولات کشاورزی
10- فاقد هرگونه آلودگی و عاری از عوامل بیماری زا از جمله قارچ ها و آفات محصولات کشاورزی و باغی
11- استریل شده به روشهای طبیعی و بیولوژیک در بدن کرم و سرشار از آنتی بیوتیک ها ، میکروباکتری ها ، آنزیم ها و هورمون های رشد
استاندارد انواع کمپوست
گردآوری شده : آگهی۲۴
