طرح توجیهی چیست و مراحل تهیه آن چگونه است
اگر تا کنون به فکر راه اندازی کسب و کار اقتصادی بوده باشید، حتما نام طرح توجیهی به گوشتان خورده است. در این مقاله، می خواهیم طرح توجیهی را معرفی کرده و فواید استفاده از آن را بیان کنیم. برای شروع هر کاری، اولین قدم، بررسی شرایط موجود است. تهیه ی طرح توجیهی، یعنی بررسی بازار از لحاظ فنی، مالی و ذهنیت بازار (شناخت مردم).
بررسی بازار
اولین گام، بررسی بازار از لحاظ عرضه و تقاضاست. باید بیینید مخاطبین کالای تولیدی یا خدمات شما، چه کسانی هستند؟ این افراد، چه ویژگی هایی دارند؟ آیا شرایط سنی خاصی دارند؟ آیا همه خانم بوده یا آقایان هم جزو مشتریان شما هستند؟ میزان عرضه ی شما چقدر است و آیا تقاضای کافی وجود دارد؟ در زمینه ی کالا یا خدمات شما، آیا محبوبیت خاصی وجود دارد؟ آیا سلقیه ی خاصی بر بازار هدف شما حاکم است؟
توجه به هر یک از این موارد، می تواند شرایط کسب و کار شما را متحول کند. ممکن است پس از تحقیق در مورد بازار، به این نتیجه برسید که فعالیت مورد نظر شما، در بازار اشباع شده یا جایی برای آن وجود ندارد. برعکس، ممکن است به نکاتی پی ببرید که باعث پیشرفتی چشمگیر شود یا موجب ایجاد تغییری مثبت، و نزدیک شدن محصول شما به نیاز های مشتری شود.
هر چقدر که کسب و کار شما نو ظهور تر باشد، باید محتاط تر عمل کرده و بررسی بیشتری روی بازار انجام دهید تا بتوانید مشتریان خاص خود را شناسایی کنید. این در صورتی است که مشاغل روزمره، عمدتا جایگاه مشخصی دارند و نیازی به بررسی دقیق بازار نیست.
بررسی فنی
باید بررسی کنید که چقدر امکانات فنی برای اجرای کار، احتیاج دارید. آیا نیاز به تجهیزات و ابزار آلات خاصی دارید؟ آیا تجهیزات مورد نظر شما قابل تهیه است؟ آیا شغل شما، احتیاج به محل یا محل های خاصی برای اجرا دارد؟ ویژگی های محل کار شما چیست؟ چقدر ظرفیت تولید دارید و در آینده چقدر افزایش تولید خواهید داشت؟ طرح شما تا چه اندازه فن آورانه است و تعداد متخصصینی که می توانند شما را یاری کنند، چقدر است؟
ذهنیت بازار، می تواند روی ویژگی های فنی تاثیر بگذارد. برای مثال، ممکن است مشتریان شما، بسته بندی خاصی را بپسندند که برای تولید آن، احتیاج به دستگاهی خاص یا همکاری با شرکتی دیگر داشته باشید. مشتریان، تاثیر مستقیمی بر روی ظرفیت تولید و ابعاد کسب و کار شما خواهند داشت.
تعیین مشخصات فنی، مقدمه ای برای برآورد هزینه های مالی است.
بررسی مالی
یکی از مهم ترین بخش های ایجاد هر کسب و کار، هزینه ی ایجاد و نگهداری آن است. باید قبل از شروع، ببینید با توجه به امکانات فنی مورد نیاز، چقدر باید هزینه کنید. این هزینه ها شامل خرید تجهیزات، اخذ مجوز های لازم، استخدام نیرو، خرید مکان، مالیات، محاسبه ی هزینه ی انرژی های مصرفی (آب، برق، گاز و تلفن) و هزینه های نگهداری است. مجموع این هزینه ها، نیاز مالی اولیه را تعیین می کنند و اگر آنها را در بازه ی ماهانه و سالانه حساب کنید، نیاز های مالی دراز مدت شما مشخص می شود و می توانید با توجه به این هزینه ها، کالا یا خدمات خود را قیمت گذاری کنید.
قیمت نهایی محصول، عامل بسیار تاثیرگذاری در میزان فروش کالای شماست. این قیمت، باید منصفانه و واقع بینانه باشد. به همین دلیل است که انجام محاسبات مالی، باید دقیق و انعطاف پذیر باشد.
بررسی قانونی
آیا نوع فعالیت شما در محل مورد نظرتان قانونی است؟ چه مجوز هایی برای شروع فعالیت لازم است؟ اگر نمی خواهید برایتان دردسر ایجاد شود، قبل از شروع کار، به این دو سوال پاسخ دهید.
گاهی، فعالیت شما به صورت کلی قانونی است، اما در مکان های خاصی قابل اجراست. برای مثال، در برخی شهر ها، امکان احداث برخی انواع کارگاه در داخل شهر وجود ندارد و این کارگاه ها باید در خارج از شهر دایر شوند. همچنین، گاهی استاندارد های خاصی برای کسب و کار لازم هستند و نهاد های مختلفی بر اجرای این استاندارد ها نظارت می کنند. باید همه ی این نهاد ها را شناسایی کرده و قوانین مربوط به هر یک را مطالعه کنید. عموما، فرم های خاصی مبنی بر پذیرش شروط و قوانین وجود دارند که باید پس از تکمیل و امضای آنها، به مراجع مربوطه تحویل دهید تا کسب و کار شما رسمی و قانونی باشد.
امروزه، بسیاری از کسب و کار ها، صنوف مربوط به خودشان را دارند که عضویت در آنها، گاهی اختیاری و گاهی اجباریست. البته، عضویت در صنف ها، با وجود ایجاد برخی محدودیت ها، عموما منافعی نیز دارد.
در برخی مشاغل، مثل کسب و کار های خیابانی یا اینترنتی، علاوه بر مراجع نظارت کننده بر اصل کار، مراجعی نیز بر وبسایت یا غرفه های فروش نظارت می کنند. برای شروع یک فعالیت اقتصادی مطمئن، باید قوانین این مراجع را نیز بررسی کنید.
زمان بندی
در صورتی که شغل مورد نظر شما، زمان خاصی برای اجرا دارد، باید این زمان را در طرح توجیهی خود لحاظ کنید. آیا تاریخ مشخصی دارد و پیش یا پس از آن تاریخ قابل اجرا نیست؟ آیا یک شغل فصلی است؟ آیا باید در ساعات مشخصی از روز انجام شود؟ کار ها در یک شیفت کاری قابل انجام است یا احتیاج به چند شیفت کاری دارید؟
با ذکر انواع اطلاعات مورد نیاز برای تهیه ی یک طرح توجیهی، شاید برایتان سوال پیش آمده باشد که این اطلاعات چگونه تهیه می شوند. متخصصین، همواره راه های مختلفی برای جمع آوری اطلاعات دارند. قطعا، مشاورین اقتصادی، می توانند طرح توجیهی بسیار مناسبی تهیه کنند. اما گاهی فعالیت های اقتصادی، کوچک تر از آن هستند که بشود برای تهیه ی طرح توجیهی آنها، هزینه های زیادی پرداخت. به همین دلیل، در ادامه، برخی روش های جمع آوری اطلاعات را بیان می کنیم تا بتوانید در صورت لزوم از آنها استفاده کنید.
استفاده از داده های موجود
یکی از ساده ترین راه های جمع آوری اطلاعات، استناد به داده های موجود است. در این روش، با در نظر گرفتن روند همیشگی بازار، می توان هزینه ها، سود و زیان، میزان تقاضا و … را حدس زد. البته، در صورتی که کسب و کار شما، پیشینه ی زیادی دارد، می توانید از این روش استفاده کنید و برای کسب و کار های نوین، این اطلاعات موجود نیست. همچنین، گاهی نوسانات بازار بدین شکل قابل پیشبینی نبوده و روند کلی، دستخوش تغییر می شود.
محاسبات نرخ رشد سالیانه
در صورتی که داده های سالانه ی یک متغیر مشخص باشد، می توان با فرمول هایی، روند رشد آن را پیشبینی کرد. برای مثال، در صورتی که الگوی مصرف و میزان تقاضا مشخص باشند، با در نظر گرفتن نرخ رشد جمعیت، می توان میزان تقاضا را پیشبینی کرد.
روش ضریب مصرف
استفاده از این روش، بیشتر برای صنایع بالا دستی کاربرد دارد. این صنایع، می توانند با بررسی میزان مصرف سایر شرکت هایی که به محصولات آنها نیازمندند، میزان تقاضا را تعیین کنند. برای مثال، اگر شرکتی، مودم اینترنت می فروشد، با توجه به تعداد اشتراک های جدید شرکت های فروش اینترنت، می تواند میزان فروش مودم های خودش را تا حدود مناسبی تخمین بزند.
روش میدانی (فرآیند مارکو)
در این روش که دقیق تر و البته هزینه بر هم هست، با تهیه ی پرسشنامه ای، به طور مستقیم نظر مشتریان را جویا می شوند. هر چقدر که پرسشنامه دقیق تر تنظیم شود و محدوده ی پخش آن وسیع تر باشد، اطلاعات بدست آمده مستند تر خواهد بود. خوبی این روش این است که پس از اطلاع از نظر مشتریان درباره ی کالا و خدمات خود، می توانید پیشنهادات زیادی در جهت بهبود کالا و یا رفع نقوص آن دریافت کنید.
سخن پایانی
در راه اندازی هر کسب و کار، هدف ایجاد یک چرخه ی اقتصادی مثبت است. تهیه ی طرح توجیهی دقیق، می تواند تا حدود زیادی موفقیت یک کسب و کار را تضمین کرده و روند رشد آن را پیشبینی کند. پس از انجام بررسی های لازم و جمع آوری اطلاعات ذکر شده، باید به طوری منسجم، آنها را درج کرده و جمع بندی کنید. باید همه ی جنبه های مختلف در کنار هم قرار بگیرند تا امکان یا عدم امکان انجام آن فعالیت اقتصادی مشخص شود.
در انتهای کار، طرح توجیهی شما، علاوه بر دارا بودن تمام نکات ذکر شده، باید در بر گیرنده ی تمام محدودیت ها، نقاط قوت، نقاط ضعف، پیشنهاداتی برای بهبود و روش هایی برای تامین منابع باشد.
امیدواریم مطالب فوق مورد توجه شما قرار گرفته باشد. از همراهیتان سپاسگزاریم.
